Синергетика

Синергетика
Синергетика (гр. sinergeia – көмектесу, келісіп қимылдау, біріккен іс – әрекет) – ашық типтегі сызықтық емес кері байланыстары бар жүйелердің эволюциясы мен өзін-өзі ұйымдастыруын зерттейтін ғылым (қазіргі ғылымның бағыты). Оның қалыптасуына И. Пригожин, Г. Хакен, А. Тьюринг, Э.Ласло, Р.Том, В.И. Арнольд, А.А. Самарский, С.П. Курдюмов және т.б. өз үлестерін қосты. Қазіргі уақытта синергетика кез келген күрделі жүйелердің эволюциясы мен өзін-өзі ұйымдастырудың әмбебап теориясы және эволюцияның қазіргі заманғы парадигмасы сипатын алды.
Синергетиканың әдіснамалық аппаратының (зерттеу амалдарының) қолданылу салалары айтарлықтай кең. Оған мыналар жатады: тепе-теңдіктен алыс ашық жүйелердің термодинамикасы; апаттар теориясы – тұрақсыз жағдайларды зерттеу; әр түрлі табиғаты бар жүйелердің өзін-өзі ұйымдастыру және ұжымдық тәртібінің теориясы; сызықты емес ортаның (плазма физикасы, химиялық реакциялар, биологиялық жүйелер және т.с.с.) көп кластарында (түрлерінде) пайда болатын шиеленістік күйдегі режимдер теориясы. Синергетиканың маңызды проблемаларының бірі – динамикалық хаостағы жүйелерді зерттеу. Табиғатта тәртіптен хаосқа (ретсіздікке, тәртіпсіздікке) және керісінше – хаостан тәртіпке көшудің әмбебап сценарийлері барлығы анықталды. Осы процестерді зерттеу хаосты басқарудың принципиалды мүмкіндігін ашты.
Жаратылыстану пәндерінің дамуының арнасында пайда болып, синергетика әлеуметтік проблемаларды да зерттеуде нәтижелі болды, әсіресе әлеуметтік дағдарыстар мен апаттарды зерттеуде үлкен пайда береді. Синергетика ғылымға көп жаңа ұғымдар енгізді: тәртіп, хаос, аттрактор (гр. невозмутимый, спокойный – шырық бұзылмас, тыныштық) – квазитұрақты жағдай, бифуркация (қосарлану, бұтақтану), флуктация (мөлшердің орта мағынасынан кездейсоқ ауытқуы) және т.б.
Әлемді синергетикалық көру детерминизмнің (себептіліктің) жаңа концепциясының негіздерін қалайды: «хаостан тәртіп» («порядок из хаоса»). Дамудың механизмі туралы, қажеттілік пен кездейсоқтық туралы көзқарастарымызды өзгертті. Кездейсоқтық синергетикалық жүйелер үшін іштей тән және жойылмайтын ретінде түсіндіріледі.

Философиялық терминдердің сөздігі. - Павлодар: ПМПИ. . 2011.

Игры ⚽ Поможем написать реферат
Синонимы:


Полезное


Смотреть что такое "Синергетика" в других словарях:

  • СИНЕРГЕТИКА — (от греч. synergeia сотрудничество, содействие, соучастие) междисциплинарное направление научных исследований, в рамках которого изучаются общие закономерности процессов перехода от хаоса к порядку и обратно (процессов самоорганизации и… …   Философская энциклопедия

  • СИНЕРГЕТИКА — область науч. исследований, целью к рых является выявление общих закономерностей в процессах образования, устойчивости и разрушения упорядоч. временных и пространств. структур в сложных неравновесных системах разл. природы (физ., хим., биол.,… …   Физическая энциклопедия

  • синергетика —         СИНЕРГЕТИКА (от греч. cruv Epyia сотрудничество, содействие, соучастие) междисциплинарное направление научных исследований, в рамках которого изучаются общие закономерности процессов перехода от хаоса к порядку и обратно (процессов… …   Энциклопедия эпистемологии и философии науки

  • СИНЕРГЕТИКА —         (совместная деятельность)         наука о процессах самоорганизации в природе и об ве. Предметом С. являются механизмы спонтанного образования и сохранения сложных систем, особенно находящихся в отношении устойчивого неравновесия со… …   Энциклопедия культурологии

  • СИНЕРГЕТИКА — современная теория самоорганизации, новое мировидение, связываемое с иследованием феноменов самоорганизации, нелинейности, неравесновесности, глобальной эволюции, изучением процессов становления «порядка через хаос» (Пригожин), бифуркационных… …   Новейший философский словарь

  • СИНЕРГЕТИКА — (от греч. synergetikos совместный согласованно действующий), научное направление, изучающее связи между элементами структуры (подсистемами), которые образуются в открытых системах (биологической, физико химической и др.) благодаря интенсивному… …   Большой Энциклопедический словарь

  • СИНЕРГЕТИКА — [< англ. synergy согласованная, совместная работа < гр. synergein работать вместе] 1) наука о кооперации в трудовой деятельности; 2) учение о системах в науке и практике. Словарь иностранных слов. Комлев Н.Г., 2006 …   Словарь иностранных слов русского языка

  • синергетика — сущ., кол во синонимов: 1 • синергизм (5) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин. 2013 …   Словарь синонимов

  • СИНЕРГЕТИКА — (от греч. synergia сотрудничество, содействие) англ. synergetics; нем. Synergetik. Междисциплинарное направление научных исследований, задачей к рого является познание принципов самоорганизации различных систем. С. предполагает картину мира,… …   Энциклопедия социологии

  • Синергетика — научное направление, исследующее процессы самоорганизации, устойчивости и распада структур различной природы, формирующихся в системах, далеких от равновесия. Синергетические связи учитываются в прогностических моделях оценки масштабов… …   Словарь черезвычайных ситуаций


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»